Świder Augustyn, pseud.: Kuba z Jagód, Robotnik, Sfinks (1886—1923), poeta, publicysta, działacz i powstaniec śląski, chorąży Wojska Polskiego.
Ur. 16 VIII w robotniczej osadzie Kopanina koło Świętochłowic (pow. bytomski), był synem Franciszka (zm. 1909), od r. 1888 robotnika huty cynku «Silesia» w Lipinach (obecnie dzielnica Świętochłowic), i Marii z Nygów. Miał trzy siostry i brata.
Po ukończeniu ośmioklasowej niemieckiej szkoły powszechnej w Lipinach pracował tam Ś. w hucie «Silesia». Z Feliksem Maniurą zorganizował 3 I 1901 oddział Tow. Gimnastycznego «Sokół»; uczył się literackiego języka polskiego, historii i literatury polskiej. W poszukiwaniu pracy wędrował w r. 1908 po Europie; poznał Niemcy, Francję i Austrię. Po powrocie był od lipca do września 1910 w Katowicach redaktorem odpowiedzialnym założonego przez Wojciecha Korfantego pisma „Polak”; publikował tu pierwsze wiersze, a także opowiadanie Niewdzięcznik (1910 nr 96). Pod koniec t.r. wyruszył w kolejną podróż: przez Austrię i Szwajcarię do Włoch. Zwiedził Wenecję, Florencję, Ankonę i Asyż, w Rzymie pracował w katolickim Collegium Pontificium Germanicum et Hungaricum, a w r. 1911 zatrudnił się w hotelach w Neapolu i na Capri. W r. 1912 wrócił do Lipin i ponownie podjął pracę w hucie «Silesia»; nadal też działał w «Sokole». Po wybuchu pierwszej wojny światowej w r. 1914 został powołany do służby w armii niemieckiej; walczył na frontach Serbii, Macedonii, Litwy i Francji. Pisał wiersze okolicznościowe oraz poemat Sława Ojczyźnie mej (Utwory wierszem i prozą, Oprac. S. Wilczek, Wr. 1970).
W październiku 1918 został Ś. zdemobilizowany. Wrócił do Lipin, reaktywował tamtejszego «Sokoła» i objął jego komendę oraz utworzył komórkę POW. Od listopada t.r. należał do POW w Bytomiu, a w r. 1919 został komendantem POW Górnego Śląska na miasto i pow. Bytom. Działał w Naczelnej Radzie Ludowej w Lipinach, od 1 II t.r. był urzędnikiem jej Podkomisariatu w Bytomiu, pełnił też funkcję sekretarza Polskiego Komitetu Obywatelskiego. W sosnowieckiej jednodniówce „Iskra” opublikował 27 VI wiersz Do Orła Białego. Nocą z 16 na 17 VIII wziął udział w ataku na Piaśniki i kwaterę straży granicznej w Lipinach, po czym ogłosił antyniemieckie wiersze powstańcze: W imię Boże („Iskra” nr z 18 VIII 1919) i Nasz tryumf („Gaz. Robotn.” 1919 nr 8). Atak na Piaśniki opisał w Obrazku z powstania na Górnym Śląsku („Iskra” 1919 nr z 4 X); ułożył też, wzorowaną na „Marsyliance”, pieśń Silezjanka (Utwory wierszem i prozą…). W czasopiśmie „Powstaniec” publikował w r. 1919 artykuły polityczne nawołujące do zaangażowania w plebiscyt na Górnym Śląsku: Z życia wiarusa górnośląskiego (nr 2), Dwie kultury (nr 10), Zbliżają się żniwa (nr 13) oraz Więcej wierności i Z przeszłych dni (oba nr 15). Pod koniec pierwszego powstania śląskiego znalazł się 24 VIII t.r. w Sosnowcu, gdzie objął funkcję sekretarza Głównego Komitetu Opieki nad Uchodźcami. Po zakończeniu powstania (26 VIII) wrócił do Lipin. Od 9 IX był zastępcą szefa Sekcji Kasowej Komisariatu Rad Ludowych Śląskich.
W grudniu 1919 został Ś. sekretarzem Dzielnicy Śląskiej «Sokoła» oraz redaktorem naczelnym „Orędzia Sokolego”, na którego łamach prowadził agitację przed plebiscytem oraz publikował artykuły i odezwy (Umiejmy walczyć, 1920 nr 3, Duch sokoli, 1920 nr 10). W „Kurierze Zagłębia” (1920 nr 33) ogłosił wiersz Górnoślązacy. Napisał w tym czasie dramat Nad grobem powstańca (oprac. B. Szczecha, Zabrze 1990). W tomie poetyckim Z głębin duszy polskiej syna ziemi górnośląskiej. Wiersze i pieśni (Miechowice 1920) nawiązywał zarówno do romantycznej retoryki poezji patriotycznej i pieśni legionowej z pierwszej wojny światowej, jak i do młodopolskiej symboliki i poetyki natury. Dla uczczenia 25-lecia «Sokoła» wydał Srebrną Księgę Sokolstwa polskiego na Śląsku (Bytom 1920). Aresztowany w r. 1920 w Lipinach, został zwolniony po interwencji Polskiego Komisariatu Plebiscytowego; incydent ten zobrazował w jednoaktowej humoresce Sokół w więzieniu (Bytom 1920), wystawionej 3 XI 1921 w bytomskim Teatrze Ludowym Górnośląskim. Walczył w drugim powstaniu śląskim (19/20 VIII — 25 VIII 1920). W trzecim powstaniu śląskim (2/3 V — 5 VII 1921) był dowódcą kompanii i na jej czele wkroczył 7 V 1921 do Lipin, rozbrajając niemieckich żandarmów; internował niemieckich urzędników, a urząd gminny obsadził polskimi funkcjonariuszami. Po zakończeniu powstania prawdopodobnie przeniósł się do Dąbrówki Małej i tam pomagał w organizowaniu Związku Byłych Powstańców Śląskich. W r. 1921 został współredaktorem „Powstańca”, w którym publikował wiersze i artykuły: Racławice drugie (1921 nr 3), Śląski powstaniec (1921 nr 24), oraz Idee Kościuszki a powstanie na Górnym Śląsku (1922 nr 3). Bohaterom powstań śląskich poświęcił wiersze w nastroju elegijnym: Skończone powstanie, Jesień 1921, Poległym cześć, Nasz cel (wszystkie w Utwory wierszem i prozą…). Po przyłączeniu w r. 1922 części Górnego Śląska z Lipinami do Polski zaciągnął się w stopniu chorążego do WP; służył jako szef Referatu Przysposobienia Wojskowego i Wychowania Fizycznego przy dowództwie 73. pp w składzie 23. DP w Katowicach. Zginął w nocy z 2 na 3 II 1923 w Katowicach, zabity w przypadkowym incydencie w restauracji przez plutonowego 73. pp Władysława Kulika; został pochowany 7 II na cmentarzu parafialnym w Lipinach.
Ś. nie założył rodziny.
W opracowaniu Jacka Lyszczyny ukazał się tom Ś-a Płyńcie, o pieśni... i inne wiersze (Świętochłowice 2004).
Dawni pisarze pol., III; Enc. powstań śląskich (fot.); Nowy Korbut, XV; — Cimała B., Augustyn Świder (1886—1923), w: Tobie Polsko. Szkice biograficzne działaczy ruchu niepodległościowego na Górnym Śląsku, Red. W. Lesiuk, W. Zieliński, Opole—Kat. 1981; Hierowski Z., Poeci śląscy, w: Obraz liter. pol. XIX i XX w., III; tenże, Robotniczy poeta powstań górnośląskich, w: Nauczyciel z Lubszy i inne szkice, Kat. 1961; Ludyga-Laskowski J., Zarys historii trzech powstań śląskich 1919—1920—1921, W.—Wr. 1973 (fot.); Lyszczyna J., Na śląskim Parnasie. Poezja polska na Śląsku 1795—1922 wobec tradycji i współczesnych prądów literackich, Kat. 2002; tenże, Świat poetycki Augustyna Świdra, „Śląskie Miscellanea” T. 10: 1997; Ogrodziński W., Dzieje piśmiennictwa śląskiego, Oprac. L. Brożek, Z. Hierowski, Kat. 1965; Twardokęs S., Wilczek S., Materiały do biografii i twórczości Augustyna Świdra, „Zaranie Śląskie” 1961 z. 1a; — Hertz, Zbiór poetów pol., Ks. 5, 6; — „Głos Narodu” R. 31: 1923 nr 11 (nekrolog).
Jacek Lyszczyna